Categories
Blog Article Featured

Let’s talk flu, its prevention and home remedies.

Let’s talk flu, its prevention and home remedies.

Shares

Boo-ger season is here! Let’s begin by defining flu (short term for influenza) because it’s usually misunderstood as fever or cold. Flu is a common respiratory infection caused by the influenza virus and is usually a very mild illness. Having said that, influenza can be a serious threat, especially for new babies, people who are over 65, and those with chronic illnesses. A weak or under-developed immune system is a common reason why flu can cause complications to some.

Understanding this moderately-complicated sickness means knowing it’s seasonal and in Sri Lanka, it peaks between April-June and November-January. Not to be a bummer, these are the months we celebrate New Year, Diwali, Thanksgiving, Christmas and Vesak—a time when people mostly gather, and flu is highly contagious. Uh-oh. 

Fret not, the good news is that you can prevent and prepare so keep reading as we are about to share the symptoms, preventions and natural home remedies.

person sick with flu
symptoms of flu

Influenza symptoms

  • Fever or having chills
  • Cough
  • Sore throat
  • Runny or stuffy nose
  • Muscle or body aches
  • Headaches
  • Fatigue (feeling very tired)
  • Some people may also have vomiting and diarrhoea. (This is common in children)

Also, there are ways to tell if you are affected by flu or just having a common cold. You always know when you’re about to catch a cold as it affects you quite gradually. On the other hand, flu catches you off guard by showing up on a random day. Also, fever, aches and fatigue are usually more common for influenza than cold. Flu can lead to serious health problems and cold doesn’t, so by being aware allows you to take care of yourself and others better. 

Prevention is better than panicking – remedies for flu

While it is an instinct to not want an infected person next to you, demonizing them isn’t the answer. It’s only going to make things worse as people may try not to reveal their sickness. It’s a crazy world out there so simply the following preventive steps: 

  1. Avoid close contact with an infected person. Wear your mask, avoid physical contact  and sanitize regularly. If you are infected, stay indoors as much as possible and be responsible. 
  2. Cover your mouth and nose. Flu viruses spread mainly by droplets when those infected cough, sneeze or talk. Use a tissue to cover your mouth and nose  (or just wear a mask!) when talking or sneezing. Make sure to toss the tissue in a bin after using it.
  3. Wash your hands regularly! This goes without saying but it’s too crucial to not emphasize. Carefully wash your hands with soap and water by scrubbing for at least 20 seconds. If you’re out and can’t find a sink next to you, use a sanitizer after using door handles, railings, etc.
  4. Avoid touching your eyes, nose and mouth. Infections enter your body through this.
  5. Clean and disinfect surfaces and objects that might be contaminated.
  6. Check with your doctor if you could take the flu shot.
  7. Take care of yourself with enough rest, nutritious food, physical activity and plenty of fluids. They support your immune system and are a good force against the virus.

Before you start making notes, remember the first step is always to consult a doctor.The home remedies are simply an aid to sail smoothly in your recovery process and it’s never the sole answer. 

So you got the flu? Avoiding the flu is quite a task so try not to be hard on yourself. Usually, mild flu symptoms disappear on their own and prescribed medication go a long way. Meanwhile, trying proven home remedies can make you feel better and help speed up the recovery process. Here are some suggestions.

 

Rest more: Your immune system has extra work to do while you are sick. By sleeping more than usual, you save energy for your immune system to do its job.

Have faith in fluids: A fever can dry you out and the moisture inside your lungs will evaporate fast when your body temperature is high. Therefore, help yourself with hydration.

Get some fresh air: Spending time outdoors helps to soothe your breathing. Make sure to do this in your garden or in isolated open areas for others’ safety. 

preventing flu

Take zinc and vitamin C supplements: They help with strengthening your immune system and make you feel better soon.

Take probiotics: It’s a natural bacterium that supplements your microbiome and stimulates your immune response. You can consume them in the form of cultured or fermented foods like yogurt, kombucha and pickles. 

Gargle with salt water: This helps to soothe a sore throat by pulling water from surrounding tissues to decrease inflammation, wash out mucous and bring moisture.

Slurp into a bowl of soup: Broth contains electrolytes that balances your body. The steam from heated soup helps to soothe your dry nose and throat. Surround yourself with essential oils: Oils made with tea tree leaves, lemon and eucalyptus can help unblock nasal passages. 

Use tea to fight it: Green tea, ginseng tea and hibiscus tea are known to have effects against influenza. Honey is an effective cough reliever, so maybe you could use that to sweeten the tea. 

 

Time to see the doctor

If you are an adult with flu symptoms, speak to a doctor, if the fever lasts longer than  3 days  or the cough lasts longer than 2 weeks. Anyone having trouble breathing should get treatment right away! Aside from that, adults shouldn’t overlook chest pain and children be taken to the emergency room if they are having problems passing urine, fever higher than 104 degrees or if they are overly sleepy.

 If you are experiencing any of the symptoms or would like more information on how to prevent or treat the flu, speak to a GP from the safety and comfort of your home at any time via oDoc. Stay safe! 

 

Sources

  • Healthy Habits to Help Protect Against Flu, CDC (2022)
  • Epidemiology Unit, Ministry of Health (2022)
Shares

Similar Articles...

Channel a doctor in just three taps

දැන්ම oDoc ඩවුන්ලෝඩ් කරන්න

Back to oDoc Blog

Categories
Blog Article

මොකක්ද මේ COVID - 19 බූස්ටර් මාත්‍රාවක් කියන්නේ??

මොකක්ද මේ COVID - 19 බූස්ටර් මාත්‍රාවක් කියන්නේ??

Shares

 ශ්‍රී ලංකාව තුළ කෝවිඩ් වසංගතය මැඩ පැවැත්වීම සඳහා දියත් කර ඇති බූස්ටර් මාත්‍රා වැඩසටහන පිළිබඳව ඔබට ඇති වන ගැටළු වෙනුවෙන් පිළිතුරු ලබා දීමට අපි බැඳී සිටින්නෙමු.

පලමුවෙන්ම, මොකක්ද බූස්ටර් කියන්නේ?

බූස්ටර් කිරීමක් යනු, මුල් මාත්‍රාවන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය පවත්වා ගැනීම වෙනුවෙන් අතිරේකව ලබා දෙන මාත්‍රාව හඳුන්වන නමකි.මුල් මාත්‍රාවන් මගින් ඔබේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියට  ලබා දුන් ආරක්ෂාව තව දුරටත් පවත්වා ගැනීම මෙහි එකම අරමුණයි.

ඒත් මම දැනටමත් මාත්‍රා දෙකක්ම අරගෙන තියෙද්දි තවත් මාත්රාවක් මොකටද ?

 එංගලන්තයේ  මහජන සෞඛ්‍යය පිළිබඳව සිදු කරන ලද පර්යේෂණයක් මගින් ඇස්ට්‍රාසෙනිකා මාත්‍රා දෙකක් සහ ෆයිසර් මාත්‍රා දෙකක් ලබා ගත් අය සඳහා එන්නත්වල තිබූ කාර්යක්ෂමතාවය වෙනස් වන ආකාරය පිළිබඳව අදහස් දක්වා ඇත.

දෙවැනි මාත්‍රාවෙන් සති විස්සකට පමණ පසු,

  • කෝවිඩ් රෝග ලක්ෂණ පැවති පුද්ගලයන්ට ලබා දුන් ඇස්ට්‍රාසෙනිකා සහ ෆයිසර් මාත්‍රාවන් ගේ ඵලදායිතාවය සසඳා බැලූවිට ඇස්ට්‍රාසෙනිකා 50% ක් වූ අතර ෆයිසර් ක්‍රියාකාරීත්වය 70% ක් විය
  • එසේම, කෝවිඩ් ආසාදනය වීමෙන් රෝහල් ගත වූ අයට ඇස්ට්‍රාසෙනිකා සහ ෆයිසර් මගින් ලබා දුන් ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් 80% ක් ඇස්ට්‍රාසෙනිකා මගින් ලබා දුන් අතර 95% ක ක්‍රියාකාරීත්වයක් ෆයිසර් මගින් ලබා දෙන ලදියි
බූස්ටර් ප්‍රභේද කියන්නේ මොනවාද ?

පසුගිය වකවානුවල ඩෙල්ටා ප්‍රභේදය විසින් ශ්‍රී ලංකාව ඇතුළු ලොව පුරා ඇති කළ සංහාරය දුටුවෙමු. අප පලමුවෙන් සිදු කළ යුත්තේ මෙම වෛරසයන් බිහි වීම වලක්වාලීමයි. නමුත් වෛරසය සමාජය තුළ පැතිරීමට පටන් ගත් පසු එය මැඩ පවත්වා ගැනීමට එන්නත් කිරීම විශාල කාර්යය භාරයක් ඉටු කරයි.මෙම ෆයිසර් සහ මොඩර්නා මෙන් ම mRNA එන්නත් ඩෙල්ටා සහ ඇල්ෆා ප්‍රභේදයන්ට එරෙහිව විශාල මෙහෙයක් ඉටු කර ඇත.

අගෝස්තු මාසයේ දී එන්නත් සම්බන්ධයෙන් එංගලන්තයේ සිදු කළ අධ්‍යයනයක සඳහන් වුණේ, ෆයිසර් එන්නත් මාත්‍රා දෙකකින් ලැබෙන ආරක්ෂාව ඇල්ෆා වෛරසයට ප්‍රභේදයට එරෙහිව  94% ක් සහ ඩෙල්ටා ප්‍රභේදයට එරෙහිව 88% ක් දක්වා පහත වැටෙන බවයි.

එම අධ්‍යයනයේම සඳහන් පරිදි ඇල්ෆා ප්‍රභේදයට එරෙහිව ඇස්ට්‍රාසෙනිකා මාත්‍රා දෙකකින් ලබා දෙන ආරක්ෂාව  74.5% සිට 67% දක්වා පහත වැටෙන බවයි.

බූස්ටර් මාත්‍රාවන් ලබා දීම සිදු කරන්නේ කුමන ආකාරයට ද?

 ශ්‍රී ලංකාව තුළ පමණක් නොව ලොව පුරා බූස්ටර් කිරීම සිදු වන්නේ දෙවන මාත්‍රාව ලබා ගැනීමෙන් මාස 6 කට පසුවයි

ශ්‍රී ලංකාව තුළ කෝවිඩ් බූස්ටර් මාත්‍රාව ලබා ගත හැක්කේ කාටද?

 මෙම ලිපිය ලියන අවස්ථාව වන විටත් සෞඛ්‍යය අමාත්‍යාංශය කෝවිඩ් බූස්ටර් මාත්‍රා වැඩසටහන දියත් කරමින් සිටියි

  • සෞඛ්‍යය අමාත්‍යාංශයේ සේවකයන්ට සහ ආයතනවල අත්‍යාවශ්‍ය සේවකයන්ට
  • වයස අවුරුදු 60 ට වැඩි පුද්ගලයන්ට
  • ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණය අඩු මට්ටමක පවතින පුද්ගලයන්ට
ශ්‍රී ලංකාව තුළ බූස්ටර් මාත්‍රාවක් ලෙස ලබා දෙන එන්නත් වර්ගය කුමක්ද?

ශ්‍රී ලංකාව තුළ බූස්ටර් මාත්‍රාවන් ලෙස ෆයිසර් , BioNTech, mRNA යන වර්ගයන්ගෙන් මිලිග්රැම් 30 බැගින් ලබා දෙයි.මෙම එන්නත් මිශ්‍ර කර ලබා දීමේ ක්‍රමය මෙයට පෙර ඉබෝලා වෛරසය පැතිරුණු කාලවලදී ද සිදු කර ඇත.

නමුත් මම මගේ පලමු එන්නත් මාත්‍රාවන් දෙක ලෙස ඇස්ට්‍රාසෙනිකා ලබාගෙන ඉන්නකොට මේ මිශ්‍ර මාත්‍රාවන් එන්නත් කිරීම සුදුසු ද?

 පිළිතුර – ඔවු

තව දුරටත් පැවසුවහොත්,

2021 මැයි මාසයේ දී එක්සත් ‍රාජධානියේ දි සහභාගී වන්නන් 830 දෙනෙකු යොදා ගනිමින් සිදු කළ මිශ්‍ර එන්නත් ලබා දීමේ පර්යේෂණයට අනුව ඇස්ට්‍රාසෙනිකා එන්නත ලබා ගත් පසු ෆයිසර් මාත්‍රාව ලබා ගත් අය තුළ තෙහෙට්ටුව, හිසරදය, මාංශපේශි වේදනාව වැනි තත්වයන් පෙන්නුම් කළ ද මෙම අතුරු ආබාධ වැනි තත්වයන් පැවතියේ පැය 48 ක් වැනි කාලයක් පමණකි. එම පර්යේෂණය දී රෝහල්ගත වීම් හෝ අහිතකර ප්‍රතිඵල නිසා රෝහල්ගත වීම් කිසිවක් වාර්තා වී නොමැත.

එතකොට සයිනොෆාම් ?

mRNA එන්නත් සයිනොෆාම් සමග මිශ්‍ර කිරීම සම්බන්ධයෙන් ප්‍රකාශිත අධ්‍යයනයක් නොමැත. කෙසේවෙතත් ජූනි මාසයේ දී ෆයිසර් සමග සයිනොෆාම් මාත්‍රා දෙකක් ලෙස වැඩි කිරීමට පටන් ගත්තේය.

එන්නත් මිශ්‍ර කර ගලපන එකම රට ශ්‍රී ලංකාව විතරද?

නැහැ, එක්සත් රාජධානිය, ඇමරිකාව, කැනඩාව, ඊශ්‍රායලය වැනි ප්‍රධාන රටවල වෙනත් එන්නත් ලබා ගත් අය සඳහා ෆයිසර් සහ මොඩර්නා බූස්ටර් මාත්‍රා ලෙස අනුමත කර ඇත.

හරි මම බූස්ටර් එන්නත ලබා ගත්තට පස්සේ COVID -19වලට එරෙහිව මගේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියට ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ කොහොමද ?

2021 මැයි මාසයේ දී ස්පාඤ්ඤයේ පුද්ගලයන් 663 දෙනෙකු යොදා ගනිමින් සිදු කළ මිශ්‍ර එන්නත් අත්හදා බැලීමට අනුව වාර්තා කළේ

ඇස්ට්‍රාසෙනිකා මාත්‍රා දෙකක් ලබා ගැනීමෙන් සති 8 කට  පසුව ශරීරයේ ක්‍රියාත්මක වූ ප්‍රතිශක්තිකරණයට වඩා ඇස්ට්‍රාසෙනිකා පලවෙනි මාත්‍රාව ලබා ගැනීමෙන් සති 8 කට පසුව ෆයිසර් බූස්ටර් මාත්‍රාවක් ලබා ගත් අය තුළ ඉහල ප්‍රතිශක්තිකරණ මට්ටමක් පැවතුණි.එසේම ඇස්ට්‍රාසෙනිකා එන්නත් මගින් ශරීරයට ලබා දෙන ආරක්ෂාව බූස්ටර් මාත්‍රා මගින් වැඩි දියුණු කරන අතර එය ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණය ආරක්ෂා කිරීමට දිගු කාලයක් පවතියි.

කෙසේ වෙතත්, වෛරසය සඳහා ලබා දෙන එන්නත්කරණයෙන් පසුව mRNA එන්නතක් ලබා දීමෙන් වෛරසය ශරීරය තුළ ප්‍රතික්‍රියා කිරීමේ දී ශරීරයේ ක්‍රියාකාරීත්වය මදකින් වැඩි කරයි. මෙය ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය වැඩිදියුණු කිරීමට හේතු වෙයි.

මෙම වසංගතය අවසන් වෙනකන් අපි බූස්ටර් මාත්‍රා කීයක් ගන්න ඕනද?

 වසංගතය අවසන් කර ගැනීම වෙනුවෙන් අපට විශාල කාර්යය භාරයක් පැවරී ඇත. අපගේ හැසිරීම අනුව වසංගතයේ නව ප්‍රභේද බිහි වීම සිදු වෙයි. වෛරසයක පැතිරීම වැඩි වන විට නව ප්‍රභේද නිර්මාණය වීම සිදු වන අතර මෙම තත්වය වලක්වා ගැනීමට නම් අප විසින් නිවැරදි ආකාරයෙන් COVID – 19 මාර්ගෝපදේශ අනුව ක්‍රියා කිරීම වැදගත් වෙයි. එවිට බූස්ටර් මාත්‍රා අවශ්‍යය නොවෙයි.එසේම එන්නත් කිරීම මගින් පුද්ගල ජීවිත ආරක්ෂාකාරී වන අතර එන්නත් කළ පුද්ගලයන්ට එන්නත් නොකළ පුද්ගලයන්ට මෙන් පහසුවෙන් වෛරසය වැළදෙන්නේ නැත. එබැවින් එන්නත් ලබා ගන්නා පුද්ගලයන් ප්‍රමාණය වැඩි වන තරමට පැතිරීම අඩු වන අතර ඉක්මණින් අපට මෙම වසංගතය අවසන් කළ හැකිය.ඔබට මෙම බූස්ටර් මාත්‍රාවන් පිළිබඳ තවත් ගැටළු පවතිනවා ද? ඔබට පවතින රෝග, භාවිත කරන ඖෂධ සම්බන්ධයෙන් මෙම බූස්ටර් එන්නතෙහි ක්‍රියාකාරීත්වය පිළිබඳව ගැටළු පවතී නම් oDoc ඇප් එක මගින් අපගේ වෛද්‍යවරයෙකු සමග කතා කරන්න.

ODoc ඔබ සමග නිරන්තරයෙන්

Sources

  • Booster Shots and Third Doses for COVID19 Vaccines: Everything You Need to Know. (2021)., Johns Hopkins Medicine
  • Callaway, E (2021), Mix-and-match COVID vaccines trigger potent immune response., Nature.
  • Shaw, R et al (2021)., Heterologous prime-boost COVID19 vaccination: initial reactogenicity data., The Lancet., 397:2043-2046
  • Duration of protection of COVID-19 vaccines against clinical disease. (2021) Public Health England
  • Bernal et al (2021)., Effectiveness of COVID-19 vaccines against the Delta variant., NEJM., 385:585-594
Shares

Similar Articles...

Channel a doctor in just three taps

දැන්ම oDoc ඩවුන්ලෝඩ් කරන්න

Back to oDoc Blog

Categories
Blog Article

Back to School – A Battle Between Education and COVID-19

Back to School - A Battle Between Education and COVID-19

Students are finally returning to school. But as parents, many are worried about COVID-19 safety. But while preparing to return to school, it is also essential to think about the other ways to keep your children safe and build an environment inclusive of everyone. 

Here are a few tips to help protect your children from this virus.

covid safety children school

If you have any questions regarding your child’s health or would like some medical advice you can consult a paediatrician or a general physician from the comfort of your home via the oDoc app. Click here to download oDoc now.

References:

  1. What Do Students Need This Back-to-School Season?, Raliance (2021)
  2. Be Back-to-School Ready, Weill Cornell Medicine (2021)

Similar Articles...

Channel a doctor in just three taps

දැන්ම oDoc ඩවුන්ලෝඩ් කරන්න

Back to oDoc Blog

Categories
Blog Article

Children, COVID19 and Multisystem Inflammatory Syndrome – The What’s What

Children, COVID19 and Multisystem Inflammatory Syndrome - The What’s What

Shares

Parents around the world, including Sri Lanka, have been concerned about Multisystem Inflammatory Syndrome or MIS-C appearing in children who have been diagnosed with COVID19. In this article, we break down what’s known, what remains unknown and the steps to take if you suspect your child could be suffering from MIS-C.

What is MIS-C?

MIS-C is a condition where different parts of the body can become inflamed including the heart, lungs, brain, eyes, kidneys or gastrointestinal tract. 

It appears in children who have had or been around someone who has been diagnosed with COVID19. It’s considered to be a potentially serious condition, developing as a delayed complication of COVID19. Data shows that it usually develops two to six weeks after children have recovered from the virus. It can even develop in those children who were asymptomatic to COVID19. 

What are the symptoms of MIS-C?

Call your regular paediatrician or an on-demand paediatrician or family doctor at anytime on the oDoc app if your child is experiencing:

  • A fever and any of the following symptoms:
    • Abdominal pain
    • Bloodshot eyes
    • Chest tightness/pain
    • Diarrhoea
    • Extra fatigue or feeling unusually weak or dizzy
    • Headache
    • Low blood pressure
    • Neck pain
    • Rash 
    • Vomiting

If your child is showing any of the following signs, please seek emergency care immediately

  • Difficulty in breathing
  • Continuous pain or pressure in the chest
  • Inability to stay awake or alert
  • Pale, grey or blue coloured skin, lips or nail bed

This is not an exhaustive list of symptoms, please call a medical professional immediately if any other signs or symptoms appear that are severe or concerning to you. 

Please call 1990 for the Suwa Seriya ambulance service.

Can MIS-C be treated?

Doctors will conduct diagnostics tests on your child to look for inflammation and other signs of disease. Once diagnosed, doctors will closely monitor your child and use a variety of medications to reduce inflammation and protect the affected organs. 

It is vital to seek medical care at the earliest indication of MIS-C. 

What are the unknowns?

There are still a lot of questions out there such as why do some recovered children develop MIS-C and others do not? What health factors could contribute to MIS-C? 

Scientists are working hard to answer these questions and we will update this blog as and when new research is published. 

And finally…

The best way to protect your child from MIS-C is to protect your household from COVID19, this includes:

  • Getting all adults in the household vaccinated at the first opportunity to do so
  • Continuing to mask when interacting with others from different households
  • Washing hands often with soap and water
  • Conducting play dates within a social bubble and in an outdoor environment

If you are concerned about COVID19 or MIS-C and would like medical advice, please consult a pediatrician or family doctor on the oDoc app. Click here to download the app.

Sources

  1. For Parents: Multisystem Inflammatory Syndrome in Children (MIS-C) associated with COVID-19, CDC.gov website (2021)

  2. Multisystem Inflammatory Syndrome in Children (MIS-C), Boston Children’s Hospital (2021)

  3. MIS-C and COVID-19: Rare Inflammatory Syndrome in Kids and Teens, Johns Hopkins Medicine (2021)

Shares

Channel a doctor in just three taps

දැන්ම oDoc ඩවුන්ලෝඩ් කරන්න

Back to oDoc Blog

Categories
Blog Article

ජීවිතය සදා අනතුරේ දමන දිගු කොරෝනා (Long COVID)

ජීවිතය සදා අනතුරේ දමන දිගු කොරෝනා (Long COVID)

Shares

තවමත් නිශ්චිත හේතු මත නිගමනයකට එළඹීමට නොහැකි වූ දිගු කොරෝනා රෝගය අතිශය භයානක ස්වරූපයක් ගනියි. කොරෝනා සුව වීමෙන් අනතුරුව ඇතිවන මෙම තත්වය පිළිබඳ මේ වන විටත් නිගමනයකට පැමිණීමට ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධානය අපොහොසත් වී ඇත. එයට හේතුව වන්නේ, විවිධ ස්වරූපයෙන්ගෙන් මතුවන භයානක රෝග ලක්ෂණ ‍යි. මේ වන විටත් ඔබ කොරෝනා පිළිබඳ සැහැල්ලු මානසිකත්වයකින් සිටින්නේ නම් මෙම ලිපිය කියවීමෙන් විශ්මයට පත් වනවා නොඅනුමාන ය.

ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධානයට අනුව දිගු කොවිඩ් රෝගය සඳහා ජාත්‍යන්තර නිර්වචනයක් නොමැත. සාර්ස් වෛරසය (SARS) , මර්ස් වෛරසය ( MERS – මැදපෙරදිග ස්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත කොරෝනා වෛරසය) සහ 2003 වර්ෂයේ දී මතු වූ කොරෝනා වෛරසය සහ ඒවායේ බලපෑම පිළිබඳ සිදුකළ පර්යේෂණයන්ට අනුව දිගු කොරෝනා රෝගය පිළිබඳ නිගමනයන්ට එළඹීමට සිදුව ඇත. මන්ද වසංගත රෝගී තත්වයක් සහමුලින් මිනිස් ශරීරයෙන් තුරන් කිරීමට ඇති නොහැකියාව යි. කොවිඩ් සුව වුවත් එම රෝගියෙකු තුළ ස්නායු ප්‍රශ්න දැකිය හැකිය. එසේම උග්‍ර ලෙස ව්‍යාප්ත වූ මොළය ඉදිමීමේ රෝගය, උග්‍ර රක්තපාත රෝගය, කාංසාව, මානසික අවපීඩණය මෙම දිගු කොවිඩ් තත්වයේ භයානක ලක්ෂණ යි. තව ද මානසික ආබාධ සඳහා මෙහි වැඩි අවධානමක් පවති යි.ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධානයේ එක් අධ්‍යයනයක් මගින් පෙන්වා දී ඇත්තේ, මාස විසි හතරක් තුළ සාර්ස් රෝගයෙන් දිවි ගලවාගත් අයගේ ව්‍යායාම කිරීමේ ධාරිතාවයේ සැලකිය යුතු දුර්වලතාවයක් දක්නට ලැබුණු බව යි. එසේම සාර්ස් ‍රෝගයෙන් 40% කට එම එය සුව වී වසර තුනහමාරක් ගත වූ පසුවත් නිධන්ගත රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන්නට විය. සාර්ස් සහ මර්ස් රෝගීන් සුව වී රෝහලෙන් පිට වී මාස හයක් ගතවීමට පෙර සිට ඔවුන්ගේ ශරීර අක්‍රමිකතාවලින් පෙළෙන්නට විය. නිදසුනක් ලෙස පෙනහළු ක්‍රියාකාරීත්වයේ අසාමාන්‍යතා, මානසික දුර්වලතා දැක්විය හැකි ය. මෙහි භයානකම තත්වය වන්නේ, දිගු කාලීන රෝගී තත්වයන් නොමැතිව වුව ත් තරුණ වැඩිහිටි හා ළමුන් තුළ වුව ද දිගු කොවිඩ් ලක්ෂණයන් ඇති කළ හැකි වීම යි. හුස්ම ගැනීමේ අපහසුව, වේගවත් හෝ නොගැඹුරු හුස්ම ගැනීම, මවුකිරි දීමට නොහැකි වීම, නිල් පැහැ ගත් තොල් සහ මුහුණු, පපුවේ වේදනාව හෝ පීඩනය, නින්දෙන් අවධි වීමට නොහැකි වීමේ තත්වය මේ අතර ප්‍රධාන වේ. කොරෝනා රෝගී තත්වය පවතින පුද්ගලයෙකු වැඩි වශයෙන් ඹෟෂධ භාවිත කිරීම සහ සායනික ඔක්සිජන් ක්‍රියාවලිය සිදු කර යි.එසේම නිරන්තරයෙන් රෝහල්ගත වීම හේතුවෙන් කොවිඩ් 19 ඇති පුද්ගලයන්ට නින්ද සම්බන්ධ ගැටළු පිළිබඳ අවධානමට මුහුණ දීමට සිදු වේ. කොවිඩ් 19 රෝගය මිනිසුන් ව්‍යාකූලත්වයකට පත් කර යි. මරණය පිළිබඳ පවතින අවධානම, සිය පවුලේ අයට රෝග බෝ වේ යැයි පවතින අවදානම මෙන් ම පවුලේ සාමාජිකයන් තනිකිරීම පිළිබඳ ශෝකය මෙයට ප්‍රධාන හේතුව යි. අසනීපව මිය යාමට පවතින බිය මෙහි දී මානසිකව බලපෑම් ඇති කර යි. එය ද දිගු කාලීන කොවිඩ් අවධානමට පසුබිම සකස් කිරීමකි. ප්‍රධාන වශයෙන් දිගු කොවිඩ් තත්වය ඕනෑම පුද්ගලයෙකු අබල කළහැකි රෝගී තත්වය කි. රුධිරය කැටි ගැසීම වැඩි කිරීම, ශරීර අවයවවලට හානි කිරීම යන දරුණු තත්වවලට මුහුණ දීමට සිදුවෙයි. ඒ අතර හදවත, පෙනහලු , මොළය ප්‍රධාන වේ. කොවිඩ් වසංගත රෝගයෙන් පීඩා විඳිනු ලැබූ ඉංදියාව මේ වන විට කලු දිලීරය ( Black fungus ) නමැති රෝගයකින් පීඩා විඳියි. මෙම දිලීර රෝගය දුර්ලභ ගණයේ ආසාදනය වීමකි. ආශ්වාස කිරීමේ දී නාසයෙන් ඇතුළුව පෙනහළුවලට ගමන් කරන දිලීරය සිරුරේ රුධිර නාල පවා ආක්‍රමණය කරන බව සොයාගෙන ඇත. කොරෝනා ආසාදනය වූ විට අපගේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය දුර්වල වන අතර එම දුර්වල ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය ආක්‍රමණය කිරීම කළු දිලීර රෝගයේ ලක්ෂණයක් වේ. එය අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන ගැනීමක් හා සමාන ය. මෙම දිලීර රෝගය මොළය, වකුගඩු, පෙනහළු ආශ්‍රිතව බහුලව වර්ධනය වන අතර බහුලව අවදානමට ලක් වන්නේ පිළිකා රෝගීන් සහ අවයව බද්ධ කළ රෝගීන් ය. ආමාශය සම පමණක් නොව, ශරීරය පුරා වුව ද පැතිරී යාමේ අවධානම ඇත. මෙම තත්වය ඉන්දියාව තුළ දීර්ඝ කොවිඩ් අවධානමක් කරා ගෙන ගොස් තිබෙ යි. මියුකොමයිකොසිස් (Mucormycosis) නම් මෙම දිලීරය වැළඳුණු අයගෙන් 50% පමණ මරණයට පත්වීමේ අවධානම ඇත. දිගු කොවිඩ් රෝගයට ගොදුරු වීමේ දැඩි අවදානමක පසුවන්නන් වැඩිහිටියන් ය. එසේම මෙය ස්ත්‍රී පාර්ශවය අතර ව්‍යාප්ත වීමේ වැඩි ප්‍රවනතාවක් තිබේ. ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධානය දක්වන ආකාරයට දිගු කොවිඩ් 19 ඇති පුද්ගලයන් 78% කට හෘදයාබාධ ඇති වී ඇත. මෙම රෝගයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණය ලෙස,
  • හිසරදය
  • ගඳ සුවඳ නොදැනීම
  • නොනවතින කැස්ස
  • පපුවේ වේදනාව
  • කෙටි හුස්ම ගැනීම
  • මාංශපේෂිවල පවතින වේදනාව
  • පාචනය සහ උදර වේදනාව
  • අමතක වන සුළු තත්වය ඇතිකරන විශාදය
  • කුෂ්ඨ රෝග සහ උණ ගතිය වේ.
ඉහත රෝග ලක්ෂණ කොවිඩ් සුව වීමෙන් සති හතරකට පසුව ඇති විය හැකි රෝග ලක්ෂණ ලෙස හඳුන්වා දිය හැකි ය. එක්සත් රාජධානියේ රෝහල්ගතව සිටි රෝගීන්ගෙන් කොවිඩ් සුව වී දින හැටකට පසුව එම රෝගීන්ගෙන් 68% කට අධික තෙහෙට්ටුවත් 57% කට නින්දට බාධා ඇතිවීමත් සිදු විය. ඒ අතරින් 32% කට හුස්ම ගැනීමේ පැවති අපහසුතා ප්‍රධාන වේ. ප්‍රංශයේ අධ්‍යයන වාර්තාවල සඳහන් වන්නේ, රෝහල්ගත වූ රෝගීන්ගෙන් 40% ක් තුළ රෝග ලක්ෂණ සුව වී දින හැටකට පසුවත් 30% කට හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතා පැවති බව යි. ඉතාලියේ රෝහල් ගත කරන ලද රෝගීන් එකසිය හතලිස් තුනක් අතරින් දින හැටකට පසු රෝග ලක්ෂණ තුනක් හෝ වැඩි ගණනක් ඇති 13% ක් වාර්තා වී ඇත. මේ අතර අලුතින් ඇතිව තිබූ හෘද වාහිණී රෝග තුන් ගුණයකින් ද ශ්වසන රෝග විසි හත් ගුණයකින් ද දියවැඩියාව 1.5 ගුණයකින් ද වැඩිවී ඇති බව වාර්තා වෙයි. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය තුළ රෝහලෙන් පිට වී දින හැටක් ඇතුළත නැවත රෝහල්ගත වූ පුද්ගලයන් අතර නියුමෝනියාව 3.1% කින් සහ හෘදයාබාධ 3.1% කින් වැඩි වී ඇතිබව සොයාගෙන ඇත. චීනයේ රෝහල්ගත කළ පුද්ගලයන් ගෙන් ( 737 ක් අතරින්) 23% ක් දෙනාට සාංකාව සහ මානසික අවපීඩණය ඇති වී ඇත. එම නැවත ඇතුළත් වූ පුද්ගලයන් තුළ පෙනහළු සහ පපුවේ අසාමාන්‍යය රූප සටහන් දැකිය හැකි වූ බව වාර්තා වේ. ස්වීඩන් හි වයස අවුරුදු 12 දක්වා වූ ළමුන් පස් දෙනෙකුට මාස හයත් අටත් අතර කාලයක් රෝග ලක්ෂණ පැවතී ඇත. පොදුවේ ගත් විට ළමුන් 11% කට චර්ම අභ්‍යන්තර ( සම් ඇතුළත) රෝග ලක්ෂණ සමූහයක් තිබුණි. මෙම දිගු කොවිඩ් තත්වය උග්‍ර අවධියේ දී කටහඬ ගොරෝසු වීම, ශරීරයේ බර වෙනස් වීම, ශ්‍රවණ ආබාධ මෙන් ම පෙනහළු ආබාධ වැඩි වශයෙන් දැකිය හැකි ය. මෙම තත්වයට නිශ්චිත පිළියමක් දැනට සොයාගෙන නැත. එනමුත් අප සියලු දෙනා හැකි අයුරින් මානසික සහ කායික සෞඛ්‍යය වෙනුවෙන් ක්‍රියා කළ යුතු ය. ලෝක සෞඛ්‍යය සංවිධානයට අනුව, නිවසේ දී ස්පන්ධන ඔක්සිමීටරයක් ( Plus Oximetry Monitoring ) මගින් ඇති විය හැකි දරුණු රෝග කලින් හඳුනාගත හැකි ය. එනම් තම ශරීරයේ ඇති ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය නිතර පරීක්ෂා කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය වේ. දිගු කොවිඩ් රෝගියෙකුට මනෝ විද්‍යාත්මක ප්‍රථමාධාර ලබා දිය යුතු ය. රෝගයන් විනිශ්චය කිරීම, පවුලේ ගැටලු, සමාජය හෝ රැකියා ආශ්‍රිත ගැටලු මෙන්ම ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා විමසා බැලිය යුතු ය. හොඳින් සවන් දී ඔවුන් තේරුම් ගැනීමට උත්සහ කිරීමෙන් ඔවුන්ගේ මානසික ආතතිය දුරු වෙයි. එසේම ඔවුන්ට අවශ්‍යය සම්පත් සහ සේවාවන් සඳහා සම්බන්ධ වීමට උපකාර කළ යුතු ය. සුදුසු ආකාරයෙන් සිය ආදරණීයයයන් සමග ඔවුන්ට කතා කිරීමට ඉඩකඩ සපයා දීම අත්‍යවශ්‍ය ය. ගර්භනී මවුවරුන්ට ද මෙම මානසික තත්වය බහුලව බලපෑම් කළ හැකි ය. මානසික සෞඛ්‍යයන්ට ප්‍රතිකාර කිරීම පමණක් නොව වැළැක්වීම සම්බන්ධ සේවාවන් ද තිබිය යුතු ය. දෙමාපියන්ගෙන් වෙන් වී හුදකලා වූ දරුවන්ට සමාජීය සහ චිත්තවේගවල දියුණුව, ඉගෙනීම සහ හැසිරීම සැලකිල්ලට ගනිමින් ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා සඳහා සුදුසු ලෙස අනුගත විය යුතු ය. තනි පුද්ගල පුනරුත්ථාපනයක් ( Individualized Rehabilitation) ලබා දීම මෙහි දී ප්‍රධාන වේ. මාංශපේෂි දුර්වලතා, තෙහෙට්ටුව, ස්නායු ප්‍රශ්න පවතින පුද්ගලයන්ට යම් කාලයක් යන තෙක් තනිව සිය කටයුතු සිදු කර ගැනීමට නොහැකි ය. ඒ සඳහා තව කෙනෙකුගේ සහය ලබා ගැනීමට සිදු වෙයි. එබඳු පුද්ගලයන්ට ADL පුහුණුව ලබා දීම ( Activities of Daily Living ), අවශ්‍යය පරිදි නිවෙස් වෙනස් කිරීම ( ස්නානයේ දී හෝ වැසිකිළි භාවිතයේ දී අවශ්‍යය පහසුකම්, පඩිපෙළ දිගේ අත් පටි ආධාරක සැපයීම) කළ යුතු ය. එසේම ශාරීරික විකෘති වීම සහ මාංශපේෂි දුර්වලතාවයෙන් පෙළෙන රෝගීන් දෛනික ක්‍රියාකාරකම් යථා තත්වයට පත් කිරීමට උපකාරී වන ව්‍යායාමවලින් පටන්ගත යුතු ය. එසේම මතක අභ්‍යාස ප්‍රෙහෙලිකා ක්‍රියා මෙහිදී ප්‍රධාන වෙයි. මේ රෝගය හරහා රැකියාවල නියුක්ත වන අයට නැවත රැකියාවලට යා නොහැකි තත්වයක් ඇති කරයි. එබඳු පුද්ගලයන් වෙනුවෙන් ස්වයං රැකියා අවස්ථා නිර්මාණය කිරීම රටේ ආර්ථිකයට අත්වැලක් වෙයි. ස්පාඤ්ඤයේ මෙබඳු රෝගීන් වෙනුවෙන් ප්‍රජා සත්කාර ආයතන පවා පිහිටුවා ඇත. “කොවිඩ් පරාජය කළ අපි” යන තේමාව යටතේ සමාජ මාධ්‍යය කණ්ඩායම් පවා නිර්මාණය වී ඇත. එක්සත් රාජධානිය සහ බ්‍රිතාන්‍යය පෙනහළු පදනම එක්ව මෙම සංකල්පය තවදුරටත් සංවර්ධනය කර ඇත. මෙම ව්‍යසනය රටක් ලෝකයක් වශයෙන් එක්ව මුහුණ දීමට සිදුවන අවස්ථාව කි. ඇතැම් අවස්ථාවක අපට මෙය ස්වභාවධර්මය දුන් දඬුවමක් විය හැකි ය. කැලෑ ගිනි තැබීම්, සතා සීපාවා විනාශ කිරීම, ඇළදොළ, ගංගා, සාගර දූෂණය කිරීම හි ප්‍රතිඵල මෙසේ නොවිසඳුණු ගැටලුවක් බවට පත් වී ඇත. බ්‍රසීලය තුළ හටගත් “ඇමර්සන් ගින්නට” ප්‍රධාන හේතුව වූයේ, එරට ගව මාංශ නිශ්පාදනය යි. ගවයන් ඇතිකිරීම වෙනුවෙන් බ්‍රසීල ගොවියන් වන විනාශය කිරීමට පටන් ගන්නා ලදී. එය එක් නිදසුනක් වුව ත් මේ වන විට ස්වභාවධර්මය විසින් මිනිසාට කොන්දේසි විරහිතව පහර ගසමින් සිටි යි. හැකිතාක් පරිසරය සහ සතා සීපාවා ආරක්ෂා කරගන්න, ආදරය කරන්න. හැකිතාක් ව්‍යසනයෙන් ආරක්ෂා වීමට කටයුතු කරන්න. ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය
  • Clinical long term effects of COVID – 19 – Corona Virus update 54 , WHO
  • COVID – 19 Clinical Management, Living guidance, 25 January 2021, WHO
  • Global COVID – 19 Clinical platform, Case report from ( CFR) for post COVID condition ( Post COVID – 19 CRF), WHO
  • Support for Rehabilitation self – management after COVID – 19. Related illness, WHO
  • In the wake of the pandemic, preparing for long COVID, WHO
  • ඩෙල්ටා ප්ලස් බිහිසුණු වේවි ද?,ලිපිය, BBC, සිංහල පුවත්දි
  • දීගු කාලීන කොවිඩ් යනු කුමක්ද?, රෝග ලක්ෂණ මොනවාද ප්‍රතිකාර තිබේද? ලිපිය , BBC සිංහල
  • මොකක්ද මේ කළු දිලීර ආසාදනය? හැදෙන්නේ කොහොමද? ශ්‍රී ලංකාවට අනතුරක් තිබේ ද?, BBC සිංහල
  • කොවිඩ් 19 සුලභ රෝග ලක්ෂණවලට අමතරව සුලභ නොවන රෝග ලක්ෂණ ගැනත් පැහැදිලිව දැනගනිමු, ලිපිය, වෛද්‍යය වජිර රාජපක්ෂ, මවුබිම පුවත්
  • ඉන්දියාව දණින් වට්ටන කොරෝනාවත් සමඟ ආ කළු දිලීර රෝගය, ලිපිය, Roar Media
Shares

Similar Articles...

Channel a doctor in just three taps

දැන්ම oDoc ඩවුන්ලෝඩ් කරන්න

Back to oDoc Blog